Монгол улс тусгаар тогтносон улс мөн үү?

Өнөөгийн Монгол улсын газар нутаг дээр хэдэн зуун мянган оны тэртээгээс өвөг Монгол үндэстэн оршин сууж,хүний хөгжлийн балар эрин зуунуудыг өнөөгийн шатанд гаргахад аугаа их соёл, сэтгэлгээний голомтын үүрэг гүйцэтгэсэн болой. Энэхүү эртний нутагт аж төрөгч хүн ардын хэдэн мянганыг дамнасан их нүүдэл одоо ч зогсоогүй агаад эртний их Хүн гүрнээс эхлээд дэлхийн эзэнт улс Монголын эрин хүртэл хүн төрөлхтний оюун сэтгэлгээний чиг хандлагыг тодорхойлсоор ирсэн билээ. Түүхэн Монгол нутагт аж төрөгч үндэстэнүүдийн цогцлоон байгуулсан улс гүрнүүд гадны нөлөөллөөс бус дотоодын эв нэгдэл,үзэл санааны ерөнхий чиг хандлага гажуудсан,эрх мэдэл ба ахуйн тансаглалын төлөөх өрсөлдөөн,тэмцэл,дотоодын урвагчдын үйл ажиллагаанаас доройтон өнөөгийн бидний үед ирсэнийг түүх гэрчилнэ. Энэ удаад зөвхөн ХХ зууны сүүлийн 20-иод жилд өрнөсөн эдийн засгийн бодлого үйл ажиллагаа,Монгол нутаг даяар болж буй байгаль,экологийн дайны тэргүүн фронт болсон ашигт малтмалын асуудал,хууль бус хуулийг дээдэлсэн! тогтвортой байдлын гэрээ гэгчийг хэрэгжүүлсэнээс үүдсэн гарз хохирол нь үндэстэний сэтгэл зүй,биологи болоод экологид хир хэмжээний сүйрэл авч ирсэн тухай бус,,Бороо гоулд”ХХК(Монгол-Их британи),,Цайрт минерал”ХХК(Монгол-БНХАУ) Оюу-толгойн орд дахь ,,Айвэнхоу майнз инк Монголиа” ХХК (Канад) гурвын жишээн дээр зөвхөн мөнгөн дүнгийн алдагдалтай,үндэстэний эрх ашиг,Монгол улсын эдийн засгийн тусгаар тогтнолын эсрэг үйлдэгдсэн үйлдэлүүдийн цөөн жишээ баримтуудаас нэн товч,албан ёсны тоо,баримтыг үндэслэн дурдах болно. Монгол улс нь сүүлийн 330 орчим жил бусдын хараат(Манж чин),Тоглоомын БНУ (ЗСБНХУ)-н хэлбэрээр явж ирсэн бөгөөд ЗСБНХУ-н бараг 16 дахь БНУлс гэгдэж асан үед ЗСБНХУ-н 100%-ийн хөрөнгө оруулалтаар Эрдэнэт УБҮйлдвэр,түүнийг дагалдуулан Эрдэнэт хотыг барьж байгуулан,уг ордыг ашигласны ашгийн 51%-ийг БНМАУ-ын засгийн газар,49%-ийг ЗСБНХУ авахаар тохиролцсон ба уг гэрээ өнөөг хүртэл хүчин төгөлдөр хэрэгжиж ,Эрдэнэт”УБҮ Монгол улсын төсөвт ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулсаар байна. Гэтэл 1990 онд Монгол улс бүрэн утгаараа бусдын хараат байдлаас гарч улс төр,эдийн засаг,үзэл суртал,соёл,сэтгэлгээний хувьд бүрэн тусгаар тогтносон улс болохоо зарлаж дэлхийн олон нийт эл бүхнийг хүлээн зөвшөөрсөн атал сүүлийн 20-иод жилд хийгдсэн төсөл,үйл ажиллагаа нь Монгол улсын эрх ашигт,эдийн засгийн тусгаар тогтнолын эсрэг үйлдэгдэж буй нь Монгол улсын засгийн эрхийг чөлөөт! сонгуулиар олж авсан намуудын үйл ажиллагаанаас илэрхий харагдана.
Нэгэн зүйл:Бороогийн алтны орд: 1960-аад оны дунд үеэс БНМАУ-БНАГУ-ын хамтарсан геологи хайгуулын экспедици 20-иод жилийн үйл ажиллагааныхаа үр дүнд Сэлэнгэ аймгийн Баянгол сумын нутагт орших Бороогийн гол,Наран толгойн ордуудын нөөц,техник эдийн засгийн үндэслэлийг 50 тонн алтны нөөцтэй хэмээн тогтоосон байдаг.1998оны 7-р сарын 6-ны өдөр Монгол улсын засгийн газрыг төлөөлж сангийн сайд Б,Батбаяр(Баабар),, Бороо гоулд “ХХК-г төлөөлж ерөнхий захирал М.Наранбат нар ,Тогтвортой байдлын гэрээ” байгуулж гарын үсэг зуржээ.Уг гэрээ хийгдсэнээрээ Монгол улсад 500 сая долларын(600 гаруй тэрбум) хохирол учирсан ба энд тухайн байгаль орчин,хүн ам,экологид хир хор хохирол учирсаныг тооцоогүй болно,,.Бороо гоулд” ХХК-д зүгээр шахуу бэлэглэсэн, найр тавьж өгсөн 600 тэрбум төгрөгөөр өнөөгийн асар хүндрэлтэй асуудал болсон Улаанбаатар хотын утааны асуудлыг,нөгөө алдарт 40.000 айлын орон сууцны санхүүжилтийг шийдэх бүрэн боломж байсан бусуу?
Нэгэн зүйл:Төмөртэйн овооны цайрын орд: 1974-1979 оны хооронд БНМАУ-БНАГУ-ын геологичид хамтран геологи хайгуулын ажилд 10,9 сая шилжих рубль (доллар)зарцуулж 9,0 сая тонн 13,6 %агуулага бүхий цайрын хүдрийн нөөцтэй нь батлагдсан ордыг Монголын ,,Метал импэкс” ХХК 1997 онд эзэмших тусгай зөвшөөрлийг авч, БНХАУ-ын ,,Өнгөт төмөрлөгийн гадаад барилга,зураг төсөл” компанитай хамтран ашиглахаар гэрээ хийн ,,Цайрт минерал” ХХК-г байгуулсан:1998 оны 5-р сард Монгол улсын засгийн газартай БНХАУ-Монголын хамтарсан ,,Цайрт минерал” ХХК тогтвортой байдлын гэрээ байгуулж, гэрээ ёсоор ,,Цайрт менирал” ХХК нь эхний 5–н жилд багтаан 21 сая долларын хөрөнгө оруулалт хийх,хэрэв тогтоосон гэрээний хугацаанд энэхүү хөрөнгө оруулалтаа оруулж чадаагүй нөхцөлд Монгол улсын сангийн сайд гэрээг дангаараа цуцлахаар харилцан тохиролцсон байдаг.Гэтэл тогтвортой байдлын гэрээ байгуулагдсанаас хойш 7-н жил өнгөрөөд байхад ,,Цайрт минерал” ХХК 5,7 сая долларын хөрөнгө оруулсан байдаг юм. Энэхүү асуудал нь уг тогтвортой байдлын гэрээний 2.6-д зааснаар ,,компани нь энэхүү гэрээний 4.2 ,4.3-д заасан хэмжээ,хугацаанд хөрөнгө оруулахаар хүлээсэн үүргээ (ЗУРГАА) 6 сар хэтрүүлсэн тохиолдолд энэхүү гэрээ хүчингүй болсонд тооцогдоно” гэсэн заалтыг ноцтойгоор зөрчсөн.Тухайн үеийн санхүү эдийн засгийн сайд Ч.Улаан уг гэрээг цуцлалгүй, энэ үйл ажиллагааг хийгээгүйгээр барахгүй гэрээ үйлчлэх бололцоогүй болсноос хойш 2 жил орчмын дараа үргэлжлүүлсэн байдаг нь ямар зорилготой нь тодорхой бас тодорхой бус?
,,Цайрт минерал” ХХК нь олборлолт эхэлсэн эхний жил буюу 2005 онд 6 тэрбум төг,2006 онд 83,5 тэрбум төг,2007 онд 100 гаруй тэрбум төгрөгийн цэвэр ашигтай ажилласан. Гэтэл уг төсөл хэрэгжсэн 10-н жилийн хугацаанд Монгол улсын төсөвт 6-н тэрбум төгрөг оруулсан байдаг.( Уг мөнгө нь ашигт малтмалын нөөц ашигласаны төлбөр 2,5%,лицензийн төлбөр,нийгмийн даатгал гэх мэт) Ганц жишээ дурдахад 2007оны 8-р сарын 25-нд 38 вагон буюу 1 тэрбум 700 сая төгрөгийн үнз бүхий цайрын баяжмал ачуулсан байх юм (1 өдөрт) Тухайн ордоос олборлож буй цайрын баяжмалын 1 тонн хүдэрт 91-100 грамм цэвэр цагаан мөнгө агуулагддаг. Уг мөнгөний үнэ болох 4,0 сая долларыг(бүрэн бус) Монгол улс авч чадаагүй алдсан.Жишээ болгон авсан хоёр ордоос Монгол улс өдөрт дунджаар 1,0 сая доллар (1тэрбум 300 сая төгрөг) алдсаар байна.Тус ордуудыг ашигласан 5 жил орчмын хугацаанд Монгол улс олж болох байсан хөрөнгийн мөнгөн дүн 1,825,0сая доллар болсон байх юм.(2.372.500.000.000төг)
Нэгэн зүйл: Оюу толгойн ордын эдэлбэр газрын 30%-д нь л хайгуул судалгааны ажил хийгдсэн ба 70% нь одоогоор судлагдаагүй байна.Одоогийн судлагдсан нөөц нь 40,0 сая тонн зэс,1000 гаруй тонн алтны нөөц тогтоогдсон ба цаашид энэхүү нөөцийн хэмжээ асар ихээр өсөх нь дамжиггүй. Үүнийг мөнгөн дүнд шилжүүлбэл 250 тэрбум доллар(325,000.000,000,000төг) болох юм. Монгол улсын засгийн газар Канад улсын хувийн компанитай байгуулахаар зэхэж буй тотвортой байдлын гэрээ, дээр дурьдсан хоёр гэрээний адил нөхцөлөөр,Ашигт малтмалын тухай хуулийн 5.4 , 5.5 дахь заалтын дагуу хийгдвэл Монгол улсын Үндсэн хуулийн 6.1 дэх заалт(Монгол улсын газар түүний хэвлий дэх баялаг ард түмний мэдэлд ,төрийн хяналтанд байна) зөрчигдөнө. Мөн энэ гэрээ тухайн заалтын дагуу хийгдвэл Монгол улс 50-н жилийн хугацаанд 15,0 тэрбум доллар авахаар байна. Энэ нь одоо тогтоогдсон нөөцийн дөнгөж 6% болж байна.,, Айвэнхоу майнз инк Монголиа” ХХК уг ордыг ашиглахад шаардлагатай хөрөнгөө Оюу толгой ордыг барьцаалан дэлхийн зах зээл дээрээс босгохоор зэхэж буй нь тодорхой.Учир ийм атал Монгол улсын засгийн газар өөрийн хөрөнгийг барьцаалан дээрхи арга хэмжээг авахыг хүсэхгүй байгаа нь нэн хачирхалтай. Засгийн эрх барьж буй хоёр том нам 2008 оны сонгуулиар амласан амлалт болох 1,0-1,5 сая төгрөгөө тараахын тулд ,,Тогтвортой байдлын гэрээ” гэсэн халхавчин дор үндэстэний баялаг болсон уг ордыг харийнханд найр тавин өгөхөөр зүтгэхийн учир шалтгаан юу билээ? Бяцхан тоо бодъё: Монгол улсын уул уурхайн эдийн засгын тэргүүлэх зэргийн эрдэмтдийн гаргасан тооцоогоор : Оюу толгой ордод баяжуулах үйлдвэр барих , Оюу толгойд хот байгуулах , Оюу толгойгоос Чойр хүртэл төмөр зам тавих , Чойрт зэс боловсруулах үйлдвэр барих зэрэг зардалд 25,0тэрбум доллар шаардлагатай.
Уг 25,0 тэрбум долллар нь Оюу толгой ордын одоогийн тогтоогдсон нөөцийн 10% орчим болж байгаа юм.
Үйлдвэрлэл явуулах зардал 50 жилд өсгөсөн дүнгээр 50,0 тэрбум доллар
Монголчууд бидний босгох ёстой мөнгө 25,0тэрбум доллар
250,0тэрбум-75,0тэрбум үлд 175,0 тэрбум доллар
Одоогийн мөрдөгдөж буй Ашигт малтмалын тухай хуулиар тогтвортой байдлын гэрээ хийгдвэл Монгол улс 50 жилд 15,0тэрбум доллар.
Монголын эрдэмтэдийн санал болгож буй хувилбараар тооцвол 175,0тэрбум доллар буюу 1 хүнд 60,0 гаруй мянган доллар ноогдохоор байна.
Гэхдээ энэ нь одоогоор нөөц нь тогтоогдсон 30- хан хувийн тооцоогоор авсан болно.
Энд дурдагдсан зөвхөн 3 орд дээр Монгол улсын тусгаар тогтнолын баталгаа болсон газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, Монгол үндэстэний эрх ашиг ноцтойгоор хөндөгдөн зөрчигдөж байхад Монгол улсын Ерөнхийлөгч, УИХ,Засгийн газар нүдэн балай, чихэн дүлий мэт хандаж буй нь Монгол улс тусгаар тогтносон улс мөн эсэх, ард түмнээсээ сонгогдсон Эрх баригчид хэний, юуны төлөө үйлчилж буйг үл ойлгохын учир элэг нэгт Монгол ахан дүүс та нартаа хандсан нь энэ.
Үүнийг тэрлэхийн учир нь тэнгэр заяат Монгол түмний эс ширхэг болон төрсний хувьд дуугүй байх эрх байсангүй.
Эрхэм таны хувьд ч гэсэн мөн адил гэдэгт итгэнэм.
,,Хөх Монгол” бүлгэм ,, Хастанру “ сан
Өвлийн адаг сарын шинийн гурван.